dr inż. Katarzyna WŁODARSKA – Instytut Nauk o Jakości, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, Al. Niepodległości 10, 61-875 Poznań, Polska, e-mail: Katarzyna.Wlodarska@ue.poznan.pl
Otrzymano 1.10.2025. Przyjęto 10.10.2025
Abstrakt
Cel: Ocena możliwości wykorzystania technologii NIR do kontroli wybranych wyróżników jakościowych roślinnych zamienników mleka dostępnych na polskim rynku.
Projekt badania/metodyka badawcza/koncepcja: Spektroskopia w bliskiej podczerwieni (NIR) została wykorzystana do analizy produktów z kategorii roślinnych zamienników mleka wyprodukowanych z różnych surowców: kokosu, owsa, migdału, ryżu, soi oraz orzecha laskowego. Z wykorzystaniem tradycyjnych metod laboratoryjnych oznaczono w badanych produktach zawartość ekstraktu ogólnego, suchej masy oraz gęstość i zmętnienie. Modele predykcyjne opracowano z wykorzystaniem analizy regresji cząstkowych najmniejszych kwadratów (PLS).
Wyniki/wnioski: Najlepszą zdolnością predykcyjną charakteryzował się model do przewidywania zawartości suchej masy (R2 = 0,93; RMSECV = 0,62%). Zbliżonymi parametrami charakteryzowały się modele do przewidywania zawartości ekstraktu ogólnego (R2 = 0,84; RMSECV = 1,06°Bx), zmętnienia (R2 = 0,88; RMSECV = 7,42 NTU) oraz gęstości (R2 = 0,84; RMSECV = 0,04 g/ml).
Ograniczenia: Niewielka liczba próbek badawczych nie odzwierciedla pełnej zmienności właściwej dla badanej grupy produktów. Wyniki wskazują na potencjalną możliwość wykorzystania technologii NIR do oceny jakości, praktyczne rozwiązania dla przemysłu rolno-spożywczego wymagają wykorzystania modeli opracowanych na większej liczbie próbek.
Zastosowanie praktyczne: Sensory NIR wsparte systemami informatycznymi mogą być wykorzystywane do analiz on-line oraz in-line w celu monitorowania procesu produkcyjnego napojów roślinnych przy minimalnym wpływie na środowisko poprzez oszczędność zasobów i ograniczenie odpadów.
Oryginalność/wartość poznawcza: Uzyskane wyniki wskazują na możliwość jednoczesnego oznaczania kilku parametrów jakościowych roślinnych zamienników mleka w sposób szybki i nieniszczący na podstawie bezpośredniego pomiaru widma NIR. Technologia NIR stanowi atrakcyjną alternatywę dla tradycyjnych metod analitycznych.
Słowa kluczowe
technologia NIR, uczenie maszynowe, jakość, żywność, roślinne zamienniki mleka
